Özkütle, bir maddenin birbirine orantılı olan kütlesi ve hacmi arasındaki ilişkiyi ifade eder. Özkütlenin hesaplanabilmesi için cismin kütlesi ve hacmi bilinmelidir.
ÖRNEK SORU: Şekil 1’de görülen silindir şeklindeki kap 20 g su ile tam dolurulduğunda 100 g ağırlığında oluyor. Kütlesi 40 g olan X cismi su dolu kabın içine bırakıldığında toplam kütle 120 g ölçülüyor. Bu durumda cismin özkütlesi kaç g/cm³tür? (d= 1 g/cm³)
ÇÖZÜM: Cismin hacmi I. ve II. durumdaki kütlesinden yararlanılarak hesaplanır.
20 + m = 100 g olduğuna göre m = 80 g’dir.
Su dolu olan kabın hacmi Vsu matematiksel modeli kullanılarak bulunur.
1 = 80 ve V - 80 cm³ bulunur.
Kap su ile tam dolu olduğundan V = V₁ - 80 cm³tür.
X cismi su dolu kabın içine bırakıldığında map + Mau + m = 120 g olduğuna göre 20 + m₂ + 40 = 120 ve m₂ = 60 g olur.
mu = dsu x Vx eşitliği kullanılır ve 1 = V suğinden V - 60 cm³ bulunur.
X cisminin hacmi ise 80 - 60 = 20 cm³ olarak hesaplanır.
Cismin özkütlesi dx = m / V matematiksel modelinden d = 40 / 20 = 2 g/cm³ olarak bulunur.
a) Cismin özkütlesi d = m / V matematiksel modeli ile hesaplanır.
Taşın kütlesi m = 60 g’dir.
Taşın hacmi, taşırma kabında taşma seviyesine kadar olan hacim 50 - 40 - 10 cm³ ile taşan suyun hacminin toplamı kadardır. V = Vasan - 20 + 10 = 30 cm³ olduğuna göre taşın özkütlesi d = m / V = 60 / 30 = 2 g/cm³ olarak bulunur.
b) Küçük kabın kütlesi taşan suyun kütlesi kadar artar. d₁ = m / V₁ - düV
m = 1.20 g olarak bulunur.
MADDE VE ÖZELLİKLERİ 171