1921’de Osmanlı’da askeri idare kimin kontrolündeydi, padişah askeri karar alabiliyor muydu?

, , ,
1

1921 yılında osmanlıda askeri idare kimin kontrolündeydi? bu dönemde padişahın askeri kararlar alması mümkün muydu? Neden?

2

Kısa cevap: 1921 yılında Osmanlı’da askerî idare fiilen bölünmüştü; İstanbul’daki saltanat hükümetinin yetkileri İtilaflarca kısıtlanmıştı ve gerçek askerî güç Anadolu’daki Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) ve Millî Mücadele kuvvetlerindeydi. Bu yüzden padişahın bağımsız ve etkin askerî karar alma imkânı neredeyse yoktu—İtilafların işgali, Mudros Mütarekesi ve subayların büyük ölçüde Ankara’ya kayması nedeniyle.

Kısa gerekçe:

  • 30 Ekim 1918 Mudros Mütarekesi ile Osmanlı ordusunun büyük kısmı etkisizleştirildi ve İtilaflar stratejik noktaları denetledi; İstanbul’da askeri hareket serbestliği sınırlıydı.
  • 1919–1922 arası işgaller ve özellikle İstanbul’un İtilafların denetiminde olması, padişah hükümetinin askerî hareketlerini kısıtladı.
  • 23 Nisan 1920’de TBMM’nin kuruluşu ile Anadolu’daki millî hareket kendi askerî örgütünü (ilk olarak Kuva-yi Milliye, sonra düzenli ordu) kurup yönetti ve sahada gerçek yetkiyi elde etti.
  • Birçok subay ve komutan (ör. Mustafa Kemal, İsmet İnönü, Kâzım Karabekir vd.) İstanbul hükümetinden kopup Ankara’ya geçti; böylece padişahın emirleri fiilen uygulanamaz hale geldi.
  • Sonuç: 1922’de saltanatın kaldırılmasına kadar padişahın askerî karar alma yetkisi sembolik veya İtilafların onayına bağlıydı.

İsterseniz bu dönemin tarihsel olaylarını (Mudros Mütarekesi maddeleri, TBMM askerî organizasyonu, Kuva-yi Milliye’nin dönüşümü vb.) kronolojik ve daha ayrıntılı bir özet halinde verebilirim.

Glossary

  • Kuva-yi Milliye: Millî Mücadele döneminde Anadolu’da ortaya çıkan düzensiz, yerel direniş güçleri; daha sonra düzenli orduya entegrasyon sağlandı.
  • Mudros Mütarekesi: 30 Ekim 1918’de Osmanlı ile İtilaf devletleri arasında imzalanan ateşkes anlaşması; Osmanlı ordusunun faaliyetlerini ciddi şekilde sınırladı.
  • TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi): 23 Nisan 1920’de Ankara’da kurulan ve Millî Mücadele’yi yöneten meclis/hükümet yapısı.
  • Sultan (Padişah): Osmanlı Devleti’nin hükümdarı; 1921’de VI. Mehmed tahtta bulunuyordu ama yetkileri İtilafların etkisiyle sınırlandırılmıştı.
  • İtilaflar/İşgaller: I. Dünya Savaşı sonrası İngiltere, Fransa, Yunanistan vb. devletlerin Osmanlı topraklarındaki işgal ve denetimleri.