Türkçede eylemlerin çeşitli biçimler alarak isim, sıfat veya zarf görevinde kullanılmasına verilen genel adın ne olduğunu açıklayabilir misiniz? Bu sözcüklerin, fiili mantıklı hale getiren unsurlar olmalarına karşın nasıl fiil olmaktan çıktıklarını ve isim, sıfat veya zarf olarak nasıl görev yapabildiklerini ayrıntılı olarak anlatabilir misiniz?
Fiilimsi Nedir?
Fiilimsi, Türkçede eylemlerin çeşitli biçimler alarak isim, sıfat veya zarf görevinde kullanılmasına verilen genel isimdir. Fiilimsiler, kelimenin kökünün eylem olduğu, ancak ekler ve çeşitli biçimsel değişiklikler sonucunda farklı görevleri üstlenebildiği ifadelerdir. Fiilimsiler, fiil olmaktan çıkarak isim, sıfat veya zarf görevi görebilir. Bu tür ifadelerin genel ismini “Fiilimsi” hemosferinde bulabiliriz.
Fiilimsi takısının temel özelliklerinden biri, bir eylemin eylem olmaktan çıkıp başka bir kelime türüne dönüşmesini sağlamasıdır. Bu değişim, genellikle eyleme eklenen çeşitli ekler ve bitişlerle gerçekleşir. Fiilimsi takısı, bir eylemin zaman, kip ya da kişi özelliklerini kaybederek isim, sıfat veya zarf olarak işlev görmesini sağlar.
Fiilimsilerin Çeşitleri
Türkçede üç tür fiilimsi vardır: isim-fiil, sıfat-fiil ve zarf-fiil.
Isim-fiil (İsimleşmiş Fiil)
Bir eylemin isim olarak kullanılmasını sağlar. Genellikle “-ma, -me” eklentileri ile oluşturulur. Örneğin, “yazma” eyleminin isim-fiil formudur ve “defter” ya da “kitap” gibi isimlere atıfta bulunabilir.
"Yazma işlemi bitince eve geldim."
Bu cümlede “yazma” kelimesi bir isim gibi kullanılmıştır ve eyleme dayalı bir nesneyi ifade eder.
Sıfat-fiil (Sıfatlaşmış Fiil)
Bir eylemin sıfat olarak kullanılmasını sağlar. Genellikle “-dik, -ecek, -miş” eklentileri ile oluşturulur. Örneğin, “kırık” kelimesi “kır-ık” biçiminde düşünülebilir ve bir sıfat olarak işlev görür.
"Kırık cam parçaları yerlere dağılmıştı."
Bu cümlede “kırık” kelimesi bir sıfat gibi kullanılmış ve "cam parçaları"nı nitelemektedir.
Zarf-fiil (Zarflaşmış Fiil)
Bir eylemin zarf olarak kullanılması anlamına gelir. Genellikle “-erek, -mez, -dikçe” eklentileri ile oluşturulur.
"Gülerek konuştu."
Bu cümlede “gülerek” kelimesi zarf-fiil olarak kullanılmış ve “konuştu” eylemini belirlemiştir.
TERİMLER:
Fiilimsi: Eylemlerin çeşitli biçimler alarak isim, sıfat veya zarf görevinde kullanılmasına verilen genel isim.
Isim-fiil: Bir eylemin isim olarak kullanılması durumudur.
Sıfat-fiil: Bir eylemin sıfat olarak kullanılması durumudur.
Zarf-fiil: Bir eylemin zarf olarak kullanılması durumudur.