1. Cümlelerdeki Fiilimsileri Belirleme
Fiilimsi, bir fiilden türeyip cümlede fiil gibi değil de isim, sıfat veya zarf gibi kullanılan kelimelerdir. Üç çeşidi vardır: isim-fiil, sıfat-fiil ve zarf-fiil.
1.1. Bilmediğimiz kelimelerin anlamlarını mutlaka öğrenmeliyiz. (öğrenmek)
- Fiilimsi Türü: İsim-fiil
- Açıklama: “Öğrenmek”, fiilin “-mek” eki alarak isim haline gelmiş şeklidir.
1.2. Onun bu perişan halini görünce kendimi çok kötü hissettim. (görünce)
- Fiilimsi Türü: Zarf-fiil
- Açıklama: “Görünce”, fiilin “-ince” zarf-fiil eki alarak zarf görevinde kullanılmasıdır.
1.3. Bu çocuk sağına soluna bakmadan yürüyor her zaman. (bakmadan)
- Fiilimsi Türü: Zarf-fiil
- Açıklama: “Bakmadan”, “-madan” eki alarak zarf-fiil olarak kullanılmıştır.
1.4. İş adamı, taşınmaz mallarını başka bir ünlü şirkete satmış. (taşınmaz)
- Fiilimsi Türü: Sıfat-fiil
- Açıklama: “Taşınmaz”, “-maz” sıfat-fiil eki alarak isim önüne gelmiş ve sıfat olarak kullanılmıştır.
1.5. Onun son haykırışını bir türlü hafızamdan silemiyordum. (haykırış)
- Fiilimsi Türü: İsim-fiil
- Açıklama: “Haykırış”, “-ış” eki alarak bir davranışı ifade eden isim-fiil olmuştur.
1.6. Arkadaşım, üniversiteden sonra öğrenmişti araba kullanmayı. (kullanma)
- Fiilimsi Türü: İsim-fiil
- Açıklama: “Kullanma”, “-ma” eki alarak nesne görevinde kullanılmıştır.
1.7. Konuşmak, insanın en önemli ihtiyaçlarından biridir. (konuşmak)
- Fiilimsi Türü: İsim-fiil
- Açıklama: “Konuşmak”, “-mak” eki alarak ihtiyaç isimleşmiştir.
1.8. Herkesin içinde gözlerime uzun uzun bakarak yanımdan geçti. (bakarak)
- Fiilimsi Türü: Zarf-fiil
- Açıklama: “Bakarak”, “-arak” ekiyle zarf-fiil sürekli bir eylemi niteler.
2. Kalıcı İsimleri Belirleme
Kalıcı isim, bir fiilin kalıcı olarak isim gibi kullanılmasıdır.
2.1. Belediyemiz bu kış da yoksullara yakacak yardımı yapacak.
- (X) Kalıcı İsim: Yakacak
- Açıklama: “Yakacak” kelimesi zarf-fiil eki alarak kalıcı isim olmuş ve kış aylarında kullanılan bir kompozit maddeye işaret ediyor.
2.2. Sonbaharda fazla yağmur yağınca barajlar hızla dolmaya başladı.
- ( ) Kalıcı İsim Yok: Bu cümlede yalın kalıcı isim bulunmamaktadır.
2.3. Bu konudaki düşüncelerini bir de babana danışmayı unutmamalısın.
- ( ) Kalıcı İsim Yok: Yalın kalıcı isimlerden biri kullanılmamıştır.
2.4. Otobüsü kaçırınca hemen ardından gelen dolmuşa bindim.
- ( ) Kalıcı İsim Yok: Kalıcı isim içermemektedir.
2.5. Bir konuda herkesin görüşü aynı olmak zorunda değildir.
- ( ) Kalıcı İsim Yok: Kalıcı isim örneklerinden biri yoktur.
2.6. Çayın yanında gevrek yemek bana her zaman keyif vermiştir.
- (X) Kalıcı İsim: Gevrek
- Açıklama: “Gevrek” kalıcı isim alarak bir çeşit yiyeceği temsil eder hale gelmiştir.
2.7. Diyetisyenim bana bundan sonra ekmek yememem gerektiğini söyledi.
- (X) Kalıcı İsim: Ekmek
- Açıklama: “Ekmek” fiilden türetilmiş kalıcı bir isim olarak türünü korumuş ve gıda maddesi ismi almıştır.
3. Fiilleri Olumsuzluk ve İsim-fiile Dönüştürme
3.1. Söylemek:
- Olumsuzluk: Söylememek
- Cümle: “Bana hiçbir şey söylememek onu daha çok üzüyor.”
- İsim-fiil: Söyleme
- Cümle: “Onun söylemesi gereken saniyeler içinde değişebilir.”
3.2. Üzülmek:
- Olumsuzluk: Üzülmemek
- Cümle: “Her zaman bir sebep bulur ve buna asla üzülmemek için çaba gösteririm.”
- İsim-fiil: Üzülme
- Cümle: “Olan bitene üzülme seansları sıkıcı olabilir.”
TERİMLER:
Fiilimsi: Fiilden türeyip cümlede fiil gibi değil, isim, sıfat veya zarf gibi kullanılan kelime.
İsim-fiil: Fiilden türetilmiş isim haline gelen ve “-mek, -ma, -ış” ekleriyle kullanılan kelime.
Sıfat-fiil: Bir fiil köküne getirilen “-an, -mez” gibi eklerle özellik veya nitelik katan kelime.
Zarf-fiil: Fiilden türeyip “-ince, -arak, -madan” gibi ekler alarak bir fiil ya da fiilimsinin anlamını tamamlayan kelime.
Kalıcı isim: Fiilin, zarf-fiil eki alarak zamanla sadece isim olarak kabul edilmesi.
