- sınıfta fiilimsiler konusunu anlamakta güçlük çekiyorum. Fiilimsi nedir ve cümlede nasıl kullanılır? Fiilimsileri daha iyi anlamak için hangi kaynaklar ve yöntemler etkili olabilir? Yardımcı ve zarf fiilimsilerini ayırmanın yolları nelerdir?
Fiilimsi Nedir?
Fiilimsi Tanımı
Fiilimsi, fiilin kök veya gövdesine ekler eklenerek türeyen; ancak fiil biçimini kaybederek isim, sıfat veya zarf görevinde kullanılan kelimelerdir. Fiilimsiler, fiilin kip ve kişi eklerini alamazlar, buna karşın fiil kökünden türedikleri için fiilin anlamını taşırlar.
Fiilimsinin Türleri
Fiilimsi üç ana türe ayrılır:
-
İsim-fiil (Mastar): Fiilden türeyerek isim görevinde kullanılan sözcüklerdir. -ma/-me, -ış/-iş, -mak/-mek ekleriyle türetilir.
- Örnek: “Okuma alışkanlığı önemlidir.”
-
Sıfat-fiil (Ortaç): Fiilden türeyerek sıfat görevinde kullanılan sözcüklerdir. -an/-en, -maz/-mez, -ar/-er, -dik/-dık, -ecek/-acak ekleriyle türetilir.
- Örnek: “Geleneksel yemekler lezzetli olur.”
-
Zarf-fiil (Bağ-fiil): Fiilden türeyerek zarf görevinde kullanılan sözcüklerdir. -ınca/-ince, -ken, -eli/-alı, -ip/-ıpta, -arak/-erek ekleriyle türetilir.
- Örnek: “Eve giderken markete uğradı.”
Cümlede Kullanımı
İsim-fiil Kullanımı
İsim-fiiller, cümlede nesne, özne ya da dolaylı tümleç görevlerinde kullanılabilir.
- Özne: “Yüzmek çok keyiflidir.”
- Nesne: “Sinemaya gitmeyi seviyor.”
- Dolaylı Tümleç: “Kitap okumaktan sıkılmıyor.”
Sıfat-fiil Kullanımı
Sıfat-fiiller, cümlede isim veya zamirleri niteler.
- Örnek: “Görülen manzara harikaydı.”
Zarf-fiil Kullanımı
Zarf-fiiller, cümlede fiilleri zaman, durum veya neden bakımından niteler.
- Örnek: “Ormanı gezdikten sonra yemek yediler.”
Fiilimsileri Daha İyi Anlama Yöntemleri
Kaynaklar
- Ders Kitapları: Türkçe ders kitapları fiilimsi konusunu detaylı ve örneklerle açıklar.
- Çalışma Kitapları: İçerisinde fiilimsi alıştırmaları ve fiilimsiye özel testler bulunan kitaplar etkili olabilir.
- Çevrimiçi Kaynaklar: EBA (Eğitim Bilişim Ağı) ve birçok eğitim platformunda ders videoları ve konu anlatımları bulunmaktadır.
Etkili Anlama Yöntemleri
- Örnek Çalışmaları: Farklı cümlelerde fiilimsi türlerini belirleyerek pratik yapın.
- Zihinsel Haritalar: Konu ve fiilimsi türleri hakkında zihin haritaları oluşturun.
- Gruplama: Fiil köklerinden fiilimsi türetmeyi grup aktiviteleriyle gerçekleştirip tartışabilirsiniz.
Yardımcı ve Zarf Fiilimsilerini Ayırmanın Yolları
Yardımcı Fiilimsi
Fiilin türetilmesinde belirli ekler yardımcı görevi görür. Özellikle isim fiil ve sıfat fiil ekleri kullanıldıklarında, yardımcı öge olarak görev alabilir.
Zarf Fiilimsi
Zarf fiilimseler, eklendiği fiile zarf görevi yapar. Bağ-fiil eklerini bilmek ve cümlede fiile nasıl bağlandığını anlamak önemlidir.
- Örnek: “Çalışmadan başarı bekleyemezsin.” (Zaman zarfı görevi yapmaktadır)
TERİMLER:
Fiil: Bir iş, oluş, durum veya hareketi bildiren sözcük.
Kök: Sözcüğün anlamını taşıyan en küçük parçası.
Gövde: Kökün üzerine yapım eki almış biçimi.
Kip Ekleri: Fiillerin kip (zaman ve haber) ve kişi ekleri ile çekimlenmiş hâli.
Özne: Cümlede, yükleme göre iş veya hareketin kim veya ne tarafından yapıldığını gösteren öğe.
Nesne: Cümlede işleri belirtilen kişiye yönelen varlık veya durum.
Dolaylı Tümleç: Yer, fayda veya zarar zarfı olarak bilinen öğe.
Zarf: Fiil, sıfat veya zarfı çeşitli yönlerden niteleyen kelime.