Geçmiş zaman, Türkçe dilbilgisi açısından cümlelerdeki eylemlerin geçmişte gerçekleştiğini ifade etmek için kullanılan bir zaman dilimidir. Geçmiş zamanın çekim kuralları -di, -dı, -du, -dü, -ti, -tı, -tu, -tü eklerinin yardımıyla oluşturulur.
Geçmiş Zaman Çekim Kuralları:
İlk önce geçmiş zamanın fiil kökünden sonra hangi eklerin kullanılacağına bakalım:
-
-di, -dı, -du, -dü ekleri, geçmiş zamanda bitmiş, tamamlanmış eylemleri ifade etmek için kullanılır:
- Ben dün parkta oynamıştım. (Tamamlanmış bir eylem)
- Sen geçen hafta araba almıştın. (Bitmiş bir eylem)
-
-ti, -tı, -tu, -tü ekleri ise geçmiş zamanda sürekli devam eden eylemleri ifade etmek için kullanılır:
- Annem her hafta sonu ödevlerimi kontrol ederdi. (Sürekli devam eden bir eylem)
- Bizim evimizde öğle yemeği her zaman saat 12’de yenirdi. (Sürekli devam eden bir eylem)
Geçmiş zamanın çekimi, söz konusu eklerin, fiil köküne hanngi uyumlu ek olduğuna bağlıdır:
| Fiil Kökü | -di / -dı / -du / -dü Ekli Geçmiş Zaman | -ti / -tı / -tu / -tü Ekli Geçmiş Zaman |
|---|---|---|
| Yürü- | Yürü-dü-m (iyelik ekleriyle) | Yürü-rdü-m (iyelik ekleriyle) |
| Oku- | Oku-dum | Oku-rdum |
| Gör- | Gö-rdü-m | Gö-rrdü-m |
| Al- | Aldı-m | Al-ırdı-m |
Bu tabloda gördüğümüz gibi, geçmiş zamanın çekimi, fiil kökünden sonra eklerin hangilerinin kullanılacağına bağlıdır. Ayrıca, belirtilen fiil köklerine uygun örnek cümleler de verilmiştir.
TERİMLER:
- Fiil Kökü: Fiilin asıl halini ifade eden kısım, eklenen çekim eklerinden önce gelen kısım. Örneğin “oku” kelimesi, “okudu”, “okumak” fiilinin köküdür.