Türkçe dilbilgisi açısından geçmiş zamanın çekimleri nasıl oluşturulur? Geçmiş zamanın farklı kişi ve zamanda kullanılan çekim kuralları nelerdir? Örneklerle açıklayabilir misiniz?
Geçmiş zaman, Türkçe dilbilgisi açısından cümlelerdeki eylemlerin geçmişte gerçekleştiğini ifade etmek için kullanılan bir zaman dilimidir. Geçmiş zamanın çekim kuralları -di, -dı, -du, -dü, -ti, -tı, -tu, -tü eklerinin yardımıyla oluşturulur.
Geçmiş Zaman Çekim Kuralları:
İlk önce geçmiş zamanın fiil kökünden sonra hangi eklerin kullanılacağına bakalım:
-
-di, -dı, -du, -dü ekleri, geçmiş zamanda bitmiş, tamamlanmış eylemleri ifade etmek için kullanılır:
- Ben dün parkta oynamıştım. (Tamamlanmış bir eylem)
- Sen geçen hafta araba almıştın. (Bitmiş bir eylem)
-
-ti, -tı, -tu, -tü ekleri ise geçmiş zamanda sürekli devam eden eylemleri ifade etmek için kullanılır:
- Annem her hafta sonu ödevlerimi kontrol ederdi. (Sürekli devam eden bir eylem)
- Bizim evimizde öğle yemeği her zaman saat 12’de yenirdi. (Sürekli devam eden bir eylem)
Geçmiş zamanın çekimi, söz konusu eklerin, fiil köküne hanngi uyumlu ek olduğuna bağlıdır:
| Fiil Kökü | -di / -dı / -du / -dü Ekli Geçmiş Zaman | -ti / -tı / -tu / -tü Ekli Geçmiş Zaman |
|---|---|---|
| Yürü- | Yürü-dü-m (iyelik ekleriyle) | Yürü-rdü-m (iyelik ekleriyle) |
| Oku- | Oku-dum | Oku-rdum |
| Gör- | Gö-rdü-m | Gö-rrdü-m |
| Al- | Aldı-m | Al-ırdı-m |
Bu tabloda gördüğümüz gibi, geçmiş zamanın çekimi, fiil kökünden sonra eklerin hangilerinin kullanılacağına bağlıdır. Ayrıca, belirtilen fiil köklerine uygun örnek cümleler de verilmiştir.
TERİMLER:
- Fiil Kökü: Fiilin asıl halini ifade eden kısım, eklenen çekim eklerinden önce gelen kısım. Örneğin “oku” kelimesi, “okudu”, “okumak” fiilinin köküdür.
1 Beğeni