Birinci Türkoloji Kongresi neden yapılmıştır ve hangi konular görüşülmüştür? Amacı nedir?
Google'da ara
"Birinci Türkoloji Kongresi neden yapılmıştır hangi konular görüşülmüştür amacı "Birinci Türkoloji Kongresi" 1928 Türkoloji Kongresi" için 9 sonuç bulundu
Google'da ara
"Birinci Türkoloji Kongresi 1926 Bakü neden yapıldı kararları amaçları 'Birinci Türkoloji Kurultayı' '1926 Bakü Türkoloji' 'Baku 1926 First Turkology Congress'" için 33 sonuç bulundu
Birinci Türkoloji Kongresi, 26 Şubat–6 Mart 1926 tarihlerinde Bakü’de toplanmış; amaç olarak Türk dillerinin, tarihinin ve kültürünün bilimsel olarak ele alınmasını, ortak sorunların saptanmasını ve çözüm için komisyon/standartlaştırma önerilerinin geliştirilmesini benimsemiştir. Kongrede ağırlıklı olarak dilbilim (lehçe sınıflandırması, fonetik, morfoloji), alfabe ve yazı sorunları, sözlük/terminoloji çalışmaları, halkbilim ve eğitim-yayın programları görüşülmüştür.
Neden yapıldı?
Amaç ve bağlam
- Birinci Türkoloji Kongresi, Sovyet coğrafyasında ve Türk dünyasında artan bilimsel ilgi, millî uyanış ve eğitim/alfabe reformu tartışmaları bağlamında düzenlendi.
- Amaç, Türk dillerinin ortak ve yerel özelliklerini tespit etmek, lehçeleri sınıflandırmak, dil çalışmalarında işbirliği sağlamak ve eğitim ile yayıncılıkta uygulamaya yönelik öneriler geliştirmekti.
- Ayrıca kongre, Türkoloji alanında çalışan akademisyenleri bir araya getirerek standartlar, araştırma programları ve komisyonlar kurmayı hedefledi.
Hangi konular görüşüldü?
Dilbilim ve lehçe sınıflandırması
- Lehçelerin tasnifi, tarihsel dil ilişkileri, karşılaştırmalı fonetik ve morfoloji konuları ayrıntılı tartışıldı. Araştırmacılar farklı Türk dillerinin benzerlik ve farklılıklarını ortaya koymaya çalıştılar.
Alfabe ve yazı sorunları
- Alfabe reformu (Latinizasyon) ve yerel yazı sistemlerinin uyarlanması önemli gündem maddesiydi; farklı Türk topluluklarının hangi yazı sistemini kullanacağı, okuryazarlığın yaygınlaştırılması için hangi çözümlerin uygun olacağı tartışıldı.
- Bu tartışmalar, sonraki yıllarda hem Sovyet Türk cumhuriyetlerinde hem de Türkiye’de yapılan alfabe değişikliklerine (Latin esaslı yazıya geçiş süreçlerine) etki etti.
Eğitim, öğretim programları ve yayıncılık
- Okullarda hangi dil standartlarının uygulanacağı, öğretim materyalleri, sözlük ve ders kitapları hazırlama ihtiyaçları konuşuldu. Yayın ve öğretim alanında işbirliği önerileri geliştirildi.
Edebiyat, folklor ve tarih
- Halkbilimi, edebiyat araştırmaları, sözlü kültür (masallar, destanlar), tarihî kaynakların derlenmesi ve değerlendirilmesi de kongrede ele alındı.
Terminoloji ve sözlük çalışmaları
- Bilim, hukuk, eğitim vb. alanlarda ortak terminoloji geliştirilmesi, sözlük çalışmaları ve terim birliği sağlanması ihtiyacı vurgulandı.
Kongrenin çıktıları ve etkileri
- Kongre, alanında bir kilometre taşı oldu: çalışmaların koordinasyonu için komisyonlar kuruldu, lehçe ve alfabe üzerine raporlar hazırlandı.
- 1920’lerin sonu ve 1930’ların başında Türk dünyasında Latin esaslı alfabe hareketinin hız kazanmasında (Sovyet Türk cumhuriyetlerindeki Latin harflerine geçiş ve Türkiye’de 1928 Harf İnkılabı) bu tür toplantıların etkisi söz konusudur.
- Akademik işbirliği, arşiv, derleme ve sözlük projeleri için altyapı oluşturulmaya başlandı.
Kimler katıldı?
- Sovyetler Birliği’ndeki bilim insanları ağırlıklı olmak üzere, farklı Türk toplumlarından dilci, tarihçi, edebiyatçı ve eğitimciler katıldı; Türkiye’den de delegeler bulunuyordu. (Türk akademisyenlerin katılımı ve temsil durumları çeşitli kaynaklarda belirtilir.)
Kaynaklar (örnekler, erişim tarihi: 02.11.2025):
- Atatürk Araştırma Merkezi (ATAM) yayınları — Birinci Türkoloji Kongresi ile ilgili özet ve belgeler. (https://atam.gov.tr/…, erişim: 02.11.2025)
- Türk Dil Kurumu (TDK) dokümanları ve kongre özet kitapçıkları. (https://tdk.gov.tr/…, erişim: 02.11.2025)
- Akademik incelemeler: Hacettepe/üniversite yayınları ve Türkoloji çalışmalarını değerlendiren makaleler (ör. Bakü 1926 kongresi üzerine çalışmalar).
TERİMLER:
Alfabe devrimi: Yazı sisteminin köklü şekilde değiştirilmesi (ör. Arap alfabesinden Latin alfabesine geçiş).
Latinizasyon: Türk dillerinde Latin esaslı alfabelerin benimsenmesi süreci.
Lehçe: Bir dilin coğrafi veya sosyal farklılık gösteren alt biçimi.
Türkoloji: Türk dilleri, edebiyatı, tarihi ve kültürünü bilimsel olarak inceleyen disiplin.
İstersen istersen özel olarak “alfabe kararları”, kongre tutanakları ya da Türkiye’den katılan belirli delegeler ve onların raporları hakkında daha ayrıntılı kaynak ve alıntılar getireyim. Hangi ayrıntıyı istersin?