Masal, fabl ve mesnevi gibi edebi türlerin her biri, farklı özelliklere sahiptir. Ancak, bu türler arasında bazı ortak noktalar bulunabilir. Masal, fabl ve mesnevi arasındaki ilişki ve farklılıkları araştırdığımızda nelere dikkat etmeliyiz? Hangi unsurlar bu edebi türleri birbirinden ayırır?
Masal, fabl ve mesnevi edebi türleri, birbirlerinden farklı özelliklere sahip olsalar da ortak noktalara da sahiptirler. İşte bu edebi türlerin arasındaki ilişki ve farklılıkların dikkat edilmesi gereken unsurlar:
-
Anlatım Amacı: Masallar, genellikle çocuklara ahlaki veya eğitici mesajlar vermek amacıyla yazılır. Fabllar da aynı şekilde ahlaki bir mesaj içerse de, aynı zamanda hayvanlar veya nesneler aracılığıyla insan davranışlarını eleştirir. Mesneviler ise genellikle dini veya felsefi konuları anlatır.
-
Karakterler: Masallarda genellikle insanlar, hayvanlar veya doğaüstü varlıklar gibi fantastik karakterler bulunur. Fabllerde ise hayvanlar, bitkiler veya nesneler insan özellikleriyle donatılarak konuşabilir ve davranabilirler. Mesnevilerde ise genellikle gerçek veya kurgusal tarihi kişilikler yer alır.
-
Anlatım Yapısı: Masallar genellikle başlangıç, gelişme ve sonuç olmak üzere üç aşamalı bir yapıya sahiptir. Fabllerde genellikle kısa öykülere benzer bir yapı kullanılır ve sonunda bir ahlaki mesaj bulunur. Mesneviler ise daha uzun şiirsel anlatımlardır ve genellikle bölümlere ayrılırlar.
-
Dil ve Üslup: Masallar, genellikle basit ve anlaşılır bir dil kullanırken, fabller daha derin bir anlam taşımak için sadece basit bir dil kullanır. Mesneviler ise şiirsel bir dil kullanır ve genellikle ustalıkla yazılmış uzun beyitler içerir.
-
Zaman ve Mekan: Masallar genellikle “bir zamanlar” veya “uzak bir ülkede” gibi belirsiz zaman ve mekanlarda geçer. Fabller genellikle gerçekçi ortamlarda geçse de, hayvanların konuşması gibi fantastik öğeler içerebilir. Mesneviler ise gerçek veya kurgusal geçmiş olaylara dayanır ve belirli bir yer ve zamanı temsil eder.
-
Ahlaki Mesajlar: Masallar genellikle iyi ve kötü arasındaki mücadeleyi, iyi niyetli karakterlerin ödüllendirilmesini ve kötü niyetli karakterlerin cezalandırılmasını anlatır. Fabllerde ise ahlaki mesajlar hayvanların davranışlarıyla ilişkilendirilir. Mesnevilerde ise dini veya felsefi konular ahlaki bir perspektifle ele alınır.
-
Klasik Eserler:
Masal: Masal teriminin Arapça kökenli “Masal al-Hikayat” kelimesinden geldiği düşünülmektedir. Masal, fantastik ve olağanüstü olaylarla süslenmiş, kahramanlık ve romantizm konularını ele alan öykülerin genel adıdır. Masallar, genellikle anonim olarak şifahen kuşaktan kuşağa aktarılmış ve sonradan yazılı hale getirilmiştir. Masallarda gerçekçilik aranmaz ve fantastik öğeler, büyülü nesneler ve yaratıklar sıkça kullanılır. Masallar genellikle insanın tabiat üstü olayları anlatır ve dini bir içerik taşımazlar.
Fabl: Fabl, Latince’de “fabula” kelimesinden türetilmiştir. Fabl, hayvan, bitki ve cansız öğeler üzerinden insanların nasıl davrandığını öğütleme amacı güden öykülerdir. Fabllarda, hayvanlar veya nesneler insan karakterlerine bürünerek, öğüt vermeyi hedeflerler. Ezop’un fablları en ünlülerindendir. Fabllerde hayvanlar insan dili ile konuşur ve davranışlarını sergiler. Genellikle kısa ve öz olan bu hikayelerde genellikle insanların yanlış veya doğru davranışları anlatılır.
Mesnevi: Mesnevi, Arapça “mesnavi” kelimesinden türetilmiştir. Mesnevi, öyküsel bir anlatıma sahip olan ve genellikle manevi içerikli olan uzun şiirlerdir. Mevlana Celaleddin Rumi’nin "Mesnevi"si en ünlülerindendir. Mesneviler, ağırlıklı olarak İslam tasavvufunu konu alır ve ahlaki mesajlar ile dini öğretileri içerirler. Genellikle beyitlerden oluşan bu şiirler, doyurucu bir anlam yaratmak üzere ahenkli bir dil ve edebi teknikler kullanır.
TERİMLER:
- Masal: İnsanın tabiat üstü olayları anlatan hikayeler.
- Fabl: Hayvanlar veya nesnelerin insan özellikleriyle donatılarak insan davranışlarını eleştiren hikayeler.
- Mesnevi: Manevi içerikli, öyküsel bir anlatıma sahip uzun şiirler.