Aydınlanma dönemi, bilim, felsefe ve siyaset alanlarında büyük bir dönüşümü işaret eder. Bu dönemde yaşayan insanların düşünce yapısında meydana gelen köklü değişikliklerin arkasında yatan temel sebepler nelerdi? Hangi tarihsel, sosyal veya ekonomik faktörler, insanların dünya görüşünü bu denli değiştiren zihniyet evrimine yol açtı?
Aydınlanma dönemi, 17. ve 18. yüzyıllarda Avrupa’da meydana gelen entelektüel ve felsefi bir devrimdir ve ‘yüzyılların geçmişi’ olarak da adlandırılır. Bu döneme damga vuran temel sebepler aşağıda sıralanmıştır:
-
Bilimsel Devrim: 16. ve 17. yüzyıllarda bilimsel keşifler ve metodolojilerdeki ilerlemeler, insanların dünyayı algılama şeklini ve doğayı anlama kabiliyetini köklü bir şekilde değiştirdi. Galileo, Newton, ve Kepler gibi bilim insanlarının çalışmaları, evrenin sistematik bir şekilde incelenebileceğini ve rasyonel yollarla anlaşılabileceğini gösterdi. Bu, otorite ve geleneksel bilginin sorgulanmasına yol açtı.
-
Din ve Kiliseye Karşı Tavır: Aydınlanma döneminde, kilisenin toplum ve bilim üzerindeki otoriter etkisi sorgulanmaya başlandı. Bu, din yerine akıl ve bilimi merkeze alan bir dünya görüşünün ortaya çıkmasına sebep oldu.
-
Hümanizm ve Antik Çağa Yeniden İlgi: Rönesans dönemiyle başlayan antik Yunan ve Roma düşüncelerine duyulan ilgi, Aydınlanma felsefesi üzerinde derin bir iz bıraktı. Bu dönemde insan aklının değeri ve bireysel özgürlükler ön plana çıktı.
-
Siyasi ve Ekonomik Değişimler: Avrupa’da merkantilizmden kapitalizme geçiş, sanayi devrimi ve kentsel büyüme gibi ekonomik dönüşümler, toplumsal sınıflar arası dinamikleri ve beklentileri değiştirdi. Ayrıca, mutlakiyetçi yönetimlerin sorgulanması ve yerini daha demokratik yapıların alması fikri güçlendi.
-
Matbaanın Yaygınlaşması ve Eğitim: İçeriği geniş kitlelere ulaştırma kapasitesi arttıkça, okur yazarlık oranları arttı ve bilgiye erişim kolaylaştı. Bu da, daha geniş bir halk kitlesinin bilgilenmesini ve aydınlanmasını sağladı.
Bu faktörler bir araya gelerek, Aydınlanma döneminde insanların düşünce yapılarında radikal değişikliklere sebep oldu ve modern bilimin, felsefenin ve demokratik yönetim anlayışlarının temelleri atıldı.
Aydınlanma Dönemi Zihniyetinin Ortaya Çıkış Sebepleri
Aydınlanma dönemi, 17. yüzyıl ortalarından 18. yüzyıl sonlarına kadar süren, akıl ve bilimin yüceltildiği, otoriteye ve geleneklere sorgulayıcı bir bakış açısıyla yaklaşılan bir dönemdir. Bu dönemdeki zihniyetin ortaya çıkış sebepleri çok yönlüdür ve birkaç ana faktöre indirgenebilir.
Bilimsel Devrim’in Etkisi
Bilimsel Devrim, 16. ve 17. yüzyıllarda yaşanan ve bilimsel düşünce ile metodolojide önemli değişiklikleri içeren bir dönemdi. Copernicus, Galileo, Kepler ve Newton gibi bilim adamlarının yaptığı keşifler, evrenin anlaşılması ve doğa yasalarının keşfedilmesi konusunda önemli bir dönüm noktası olmuştur. Bu keşifler, insanların dünyayı sorgulama ve anlama şeklini değiştirdi ve akli ve bilimsel düşünceye olan inancı artırdı.
Dini Otoritelerin Sorgulanması
Aydınlanma dönemi, dini dogmaların ve otoritelerin sorgulanmaya başlandığı bir döneme denk gelir. Özellikle Katolik Kilisesi’nin dini ve sosyal konulardaki baskın otoritesine karşı çıkan fikirler giderek yaygınlaştı. Bu, dini tolerans çağrılarına ve kiliseye karşı eleştirel düşüncenin artmasına yol açtı. Bu süreç, insan akıl ve mantığının dini dogmalar üzerinde üstün geldiği fikrini destekledi.
Rönesans’tan Kalan Miras
Rönesans dönemi, bireyin ve insanın değerinin vurgulandığı, Antik Yunan ve Roma medeniyetlerine olan ilginin arttığı bir dönemdi. Bu dönemde, insan aklının potansiyeline ve bireysel ifadenin önemine dair fikirler yayıldı. Bu fikirler Aydınlanma dönemine miras olarak kaldı ve insan merkezli bir düşünce yapısını destekledi.
Siyasi ve Ekonomik Faktörler
- ve 18. yüzyıllarda Avrupa’da yaşanan siyasi ve ekonomik değişimler de Aydınlanma düşüncesinin yayılmasında etkili oldu. Mutlakiyetin sorgulanması ve halkın yönetimde daha fazla söz sahibi olması gerektiği fikirleri yayıldı. Aynı zamanda, ticaretin ve sanayinin gelişimiyle birlikte ortaya çıkan burjuvazi sınıfı, mevcut sosyal ve siyasi düzene meydan okuyan yeni fikirlerin yayılmasını destekledi.
Felsefi Gelişmeler
Aydınlanma dönemi felsefesi, akıl ve mantığın, bilginin temeli olarak görüldüğü bir yaklaşımı benimsedi. Bu dönemde etkili olan filozoflar arasında Descartes, Locke, Hume, Voltaire, Rousseau ve Kant gibi isimler yer alır. Bu filozoflar, bireysel özgürlükler, eğitim, siyasi düzen ve ahlak felsefesi gibi konularda yenilikçi düşünceler ortaya koydular. Bu düşünceler, bireyin ve toplumun yeniden şekillendirilmesine olanak tanıyan bir zemin hazırladı.
TERİMLER:
Bilimsel Devrim: 16. ve 17. yüzyıllarda Avrupa’da bilim ve matematik alanlarında yaşanan önemli ilerlemeleri ifade eder.
Rönesans: 14. yüzyılda İtalya’da başlayıp 17. yüzyıla kadar süren, sanat, edebiyat ve bilimde yaşanan canlanma dönemidir.
Mutlakiyet: Tek bir kişinin (genellikle bir monarşi) sınırsız siyasi güce sahip olduğu yönetim biçimidir.