Türkiye’deki Gezi Parkı Protestoları: Başlangıcı ve Çok Yönlü Etkileri
Giriş
2013 yılının Mayıs ayında İstanbul’daki Taksim Gezi Parkı’nda başlayan protestolar, kısa sürede Türkiye’nin dört bir yanına yayılarak ülkenin sosyo-politik ve ekonomik yapısında derin izler bırakan önemli bir dönüm noktası olmuştur. Başlangıçta küçük bir çevre protestosu olarak ortaya çıkan bu olaylar, hükümetin sert müdahalesiyle birlikte genişleyerek farklı toplumsal kesimlerin katılımıyla çok boyutlu bir halk hareketine dönüşmüştür. Bu rapor, Gezi Parkı protestolarının başlangıç nedenlerini, gelişimini, katılımcılarını, amaçlarını ve Türkiye üzerindeki toplumsal, ekonomik, siyasi ve medyatik etkilerini kapsamlı bir şekilde analiz etmeyi amaçlamaktadır. Ayrıca, protestoların uzun vadeli sonuçları ve sonraki toplumsal hareketlerle olan bağlantısı da değerlendirilecektir.
Gezi Parkı Protestolarının Başlangıcı: Bir Çevre Eyleminin Tetiklenmesi
Gezi Parkı protestolarının fitili, 2013 yılının Mayıs ayının son günlerinde İstanbul’un merkezinde yer alan Taksim Gezi Parkı’ndaki ağaçların kesilerek yerine 1940 yılında yıkılan Topçu Kışlası’nın yeniden inşa edilmesi planına karşı çıkan bir grup çevreci aktivistin başlattığı oturma eylemiyle ateşlenmiştir. Yaklaşık 50 kişilik bir çevreci grup, 28 Mayıs 2013 tarihinde parktaki ağaçların sökülmesini engellemek amacıyla çadır kurarak nöbete başlamıştır.
Hükümetin Taksim Meydanı’nı yayalaştırma ve trafik akışını rahatlatma projesi kapsamında Gezi Parkı’nın büyük bir bölümünün betonlaştırılması ve Osmanlı dönemine ait askeri kışlanın yeniden inşa edilerek içerisine bir alışveriş merkezi yapılması planı, çevrecilerin ve şehir sakinlerinin tepkisini çekmiştir. Projeye karşı çıkanlar, Gezi Parkı’nın İstanbul’un merkezinde kalan nadir yeşil alanlardan biri olduğunu ve bu alanın korunması gerektiğini vurgulamışlardır. Ayrıca, kararların alınma sürecindeki şeffaflık eksikliği ve halkın görüşünün dikkate alınmaması da eleştirilere neden olmuştur.
Protestoların ilk kıvılcımı, 29 Mayıs 2013 sabahı erken saatlerde polisin protestoculara biber gazı ile müdahale etmesi ve çadırlarını yakmasıyla çakmıştır. Barışçıl bir şekilde ağaçların kesilmesini engellemeye çalışan çevrecilere yönelik bu orantısız güç kullanımı, kamuoyunda büyük bir infiale yol açmış ve protestoların hızla yayılmasına zemin hazırlamıştır. Özellikle polisin bir kadına yakın mesafeden biber gazı sıktığı anı gösteren fotoğrafın sosyal medyada hızla yayılması, tepkileri daha da artırmıştır.
Protestoların Gelişimi ve Katılımcılar
Polisin sert müdahalesiyle birlikte Gezi Parkı protestoları, sadece çevresel kaygılarla sınırlı kalmayıp, hükümetin genel politikalarına ve artan otoriterleşme eğilimlerine karşı geniş bir halk hareketine dönüşmüştür. Protestolar, İstanbul başta olmak üzere Ankara, İzmir, Bursa, Antalya ve Eskişehir gibi birçok şehre yayılmış ve milyonlarca insanı sokağa dökmüştür. Tahminlere göre, Türkiye genelinde yaklaşık 5.000 gösteriye 3,5 milyondan fazla insan aktif olarak katılmıştır.
Protestolara katılanlar, farklı sosyo-ekonomik ve ideolojik kesimlerden gelmekteydi. Çevreciler, öğrenciler, akademisyenler, sanatçılar, gazeteciler, avukatlar, doktorlar, işçiler, emekliler, farklı siyasi görüşlere sahip vatandaşlar, feministler, LGBTİ+ bireyler, Kürtler, Aleviler ve hatta futbol taraftar grupları ortak bir amaç etrafında bir araya gelmişlerdir. Protestocuların büyük bir çoğunluğunu gençlerin oluşturduğu ve daha önce herhangi bir siyasi protestoya katılmamış olanların sayısının da oldukça yüksek olduğu belirtilmektedir.
Protestocuların Talep ve Amaçları
Gezi Parkı protestolarının başlangıçtaki temel talebi, Gezi Parkı’nın yıkımının durdurulması ve yeşil alanların korunması olmuştur. Ancak protestoların yaygınlaşmasıyla birlikte, dile getirilen talepler de çeşitlenmiş ve genişlemiştir. Protestocular, ifade özgürlüğünün ve toplanma hakkının savunulması, polis şiddetinin sona ermesi ve sorumluların hesap vermesi, medya üzerindeki baskının kalkması ve özgür bir medyanın oluşturulması gibi demokratik hak ve özgürlüklerin güvence altına alınmasını talep etmişlerdir. Bazı protestocular, hükümetin artan otoriterleşme eğilimlerine ve kişisel yaşam tarzlarına müdahalesine karşı da tepkilerini dile getirmişlerdir. Hatta bazı gruplar, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın istifasını dahi talep etmişlerdir. Protestocuların dile getirdiği bu çeşitli talepler, Gezi Parkı olaylarının sadece bir çevre protestosu olmanın ötesine geçerek, Türkiye’deki mevcut siyasi iklimden duyulan genel memnuniyetsizliğin bir ifadesi haline geldiğini göstermektedir.
Türkiye’nin Toplumsal Yapısı Üzerindeki Etkileri
Gezi Parkı protestoları, Türkiye’nin toplumsal yapısı üzerinde derin ve kalıcı etkiler bırakmıştır. Bu etkilerin en önemlilerinden biri, toplumdaki kutuplaşmanın belirginleşmesi ve artmasıdır. Protestolar, farklı yaşam tarzlarına, ideolojilere ve siyasi görüşlere sahip kesimlerin karşı karşıya gelmesine neden olmuş ve hükümetin söylemleri de bu kutuplaşmayı derinleştirmiştir.
Öte yandan, Gezi Parkı protestoları, Türkiye’de sivil toplumun rolünün önemini de gözler önüne sermiştir. Protestolara çok sayıda sivil toplum kuruluşu, meslek örgütü ve inisiyatif katılmış ve bu olaylar, yeni sivil toplum ağlarının ve aktivizm biçimlerinin ortaya çıkmasına katkıda bulunmuştur. Özellikle gençlerin ve daha önce siyasi eylemlere katılmamış olanların protestolarda aktif rol alması, yeni bir siyasi bilinçlenmenin ve katılım arayışının işareti olarak değerlendirilmektedir.
Gezi Parkı protestoları, Türkiye’deki farklı kimliklerin görünürlüğünü de artırmıştır. Farklı etnik, dini ve cinsel kimliklere sahip bireyler ve gruplar, ortak bir platformda bir araya gelerek kendi taleplerini ve sorunlarını daha görünür hale getirmişlerdir. Özellikle LGBTİ+ bireylerin protestolardaki aktif katılımı ve gökkuşağı bayrağının sembolikleşmesi dikkat çekicidir. Kadınların protestolardaki yoğunluğu da kadın kimliğinin siyasallaşması açısından önemli bir dönüm noktası olarak kabul edilmektedir. Protestolar, farklı kesimler arasındaki dayanışmayı artırmış ve bazı önyargıların azalmasına katkıda bulunmuştur.
Türkiye Ekonomisi Üzerindeki Etkileri
Gezi Parkı protestolarının Türkiye ekonomisi üzerinde hem doğrudan hem de dolaylı etkileri olmuştur. Protestoların yoğunlaştığı dönemde finansal piyasalarda belirgin bir dalgalanma yaşanmıştır. İstanbul Menkul Kıymetler Borsası’nda (İMKB) sert düşüşler kaydedilmiş, faiz oranları ve ülke riskini gösteren kredi temerrüt takası (CDS) primleri yükselmiştir. Protestolar sırasında Türkiye’den milyarlarca dolarlık sermaye çıkışı olduğu tahmin edilmektedir. Ayrıca, protestoların ardından doğrudan yabancı yatırım (DYY) girişlerinde de azalma gözlemlenmiştir. Kamu-özel sektör işbirlikleriyle yapılan projelerin finansman maliyetleri artmış ve yatırım kararları ertelenmiştir. Türk Lirası’nın değeri de protestolar sırasında dalgalanmıştır.
Turizm sektörü de Gezi Parkı protestolarından olumsuz etkilenmiştir. Özellikle İstanbul’a yapılan birçok tatil rezervasyonu iptal edilmiş ve Taksim Meydanı çevresindeki otellerde doluluk oranları düşmüştür. Protestoların uzun sürmesi halinde turizm gelirlerinde daha büyük bir düşüş yaşanabileceği endişesi dile getirilmiştir. Ancak, İstanbul dışındaki bazı bölgelerdeki otellerde güvenlik güçlerinin konaklaması nedeniyle doluluk oranlarında artışlar da gözlemlenmiştir. Bazı tur operatörleri, protestolar nedeniyle önümüzdeki dönem için rezervasyonlarda düşüşler yaşandığını belirtmişlerdir.
Genel olarak, Gezi Parkı protestolarının yaşandığı 2013 yılında Türkiye ekonomisinde bir yavaşlama eğilimi zaten mevcuttu. 2012 yılında %8,8 olan ekonomik büyüme oranı 2013 yılında %2,2’ye düşmüş ve işsizlik oranları yüksek seyretmeye devam etmiştir. Cari açık da büyümeye devam etmiştir. Bazı ekonomistler, Türkiye’nin dış kaynaklara olan bağımlılığının ekonomiyi bu tür olaylara karşı daha kırılgan hale getirdiğini belirtmektedirler.
Hükümet yetkilileri ise, protestoların ekonomik etkilerini abartılı bulmuş ve yaşanan olumsuzlukların arkasında “faiz lobisi” gibi dış güçlerin olduğunu iddia etmişlerdir. Dönemin Başbakan Yardımcısı Ali Babacan, protestoların İstanbul borsasına anlık etkisinin yaklaşık 46 milyar dolar olduğunu açıklamıştır.
Türkiye’nin Siyasi Ortamı Üzerindeki Etkileri
Gezi Parkı protestoları, Türkiye’nin siyasi ortamında da önemli değişikliklere yol açmıştır. Protestolar, hükümetin politikalarına yönelik yaygın bir muhalefetin varlığını ortaya koymuş ve farklı siyasi görüşlere sahip kesimleri ortak bir amaç etrafında bir araya getirmiştir.
Protestoların ardından hükümetin politikalarında belirgin değişiklikler gözlemlenmiştir. Gezi Parkı’ndaki inşaat projesi iptal edilmiş olsa da, hükümet, internet üzerindeki kontrolü artırmaya yönelik yasalar çıkarmış, polisin yetkilerini genişletmiş ve protestolar sırasında acil tıbbi yardım sağlayanların cezalandırılmasının önünü açmıştır. Protestoların ardından Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) hükümetinin daha otoriter bir çizgiye kaydığı ve popülist söylemlerini artırdığı yönünde eleştiriler yapılmıştır. Başbakan Erdoğan’ın protestoları “darbe girişimi” olarak nitelendirmesi ve protestocuları hedef alan söylemleri, siyasi kutuplaşmayı daha da derinleştirmiştir. Hükümet içinde protestolara karşı bir "protesto paranoyası"nın oluştuğu da gözlemlenmektedir.
Gezi Parkı protestoları, siyasi söylemde de önemli bir dönüşüme neden olmuştur. Protestolar, hükümetin baskıcı politikalarına karşı yeni bir muhalefet dilinin ve kültürünün oluşmasına katkıda bulunmuştur. Daha önce siyasi arenada yeterince temsil edilmeyen gençlerin ve farklı kimliklere sahip grupların sesleri daha fazla duyulmaya başlamıştır. Ancak, hükümetin protestoları manipüle edilmiş bir “komplo” olarak görmesi ve protestocuları “vatan haini” gibi ifadelerle itham etmesi, siyasi söylemde gerginliğin artmasına yol açmıştır. Bazı yorumcular, Gezi Parkı protestolarının aslında demokrasiye karşı bir “Kemalist tepki” olduğunu iddia etmektedirler.
Gezi Parkı protestolarının seçim sonuçları üzerindeki etkisi de tartışmalıdır. Protestoların ardından Haziran 2015 genel seçimlerinde AKP’nin tek başına iktidar çoğunluğunu kaybetmesinde protestoların bir etkisi olduğu düşünülmektedir. Ayrıca, Halkların Demokratik Partisi’nin (HDP) 2015 seçimlerindeki başarısında Gezi Parkı protestolarının ilham kaynağı olduğu belirtilmektedir. Protestolar, sivil toplumun seçim güvenliği konusunda daha aktif rol almasına ve Oy ve Ötesi gibi seçim gözlem platformlarının kurulmasına da katkıda bulunmuştur. Ancak, AKP’nin sonraki seçimlerde tekrar güçlenmesi, protestoların uzun vadeli electoral etkisinin sınırlı kalmış olabileceğini göstermektedir.
Gezi Parkı protestolarının ardından hükümet, protestolara katılanlara, sivil toplum liderlerine ve gazetecilere yönelik yasal ve baskıcı önlemleri artırmıştır. Birçok kişi “hükümeti devirmeye teşebbüs” gibi ağır suçlamalarla karşı karşıya kalmış ve uzun süren yargı süreçleri yaşanmıştır. Osman Kavala gibi bazı önemli isimler hala tutuklu bulunmaktadır. Ayrıca, internet ve medya üzerindeki hükümet kontrolü de artırılmıştır.
Medya ve Sosyal Medyanın Rolü
Gezi Parkı protestoları sırasında geleneksel medyanın tutumu büyük eleştirilere neden olmuştur. Özellikle protestoların ilk günlerinde birçok büyük medya kuruluşu olayları ya görmezden gelmiş ya da küçümseyerek haber yapmıştır. CNN Türk’ün protestolar devam ederken penguen belgeseli yayınlaması, bu duruma yönelik sembolik bir tepki olarak hafızalara kazınmıştır. Birçok gazeteci, protestolarla ilgili yaptıkları haberler nedeniyle işten çıkarılmış veya istifa etmek zorunda kalmıştır. Hükümet yanlısı medya kuruluşları ise, protestocular hakkında dezenformasyon ve propaganda yaymışlardır.
Geleneksel medyanın bu tutumu karşısında sosyal medya platformları, protestolarla ilgili bilgi akışının ve örgütlenmenin temel kaynağı haline gelmiştir. Twitter ve Facebook gibi platformlar aracılığıyla protestolarla ilgili anlık bilgiler, fotoğraflar ve videolar paylaşılmış, “#OccupyGezi” ve “#DirenGeziParkı” gibi etiketler aracılığıyla protestocular arasında koordinasyon sağlanmıştır. Sosyal medya, geleneksel medyanın sansürünü aşarak olayların gerçek boyutunun kamuoyuna ulaşmasında kritik bir rol oynamıştır. Ancak, hükümet de sosyal medyayı “bir tehdit” olarak görmüş ve protestocuları “provokatif mesajlar” yaymakla suçlamıştır. Hatta bazı bölgelerde internet erişiminin kısıtlandığına dair iddialar ortaya atılmıştır.
Uluslararası medya ise, Gezi Parkı protestolarına büyük ilgi göstermiş ve olayları yakından takip etmiştir. CNN, BBC ve Al Jazeera gibi büyük haber kuruluşları, protestoları geniş bir şekilde haberleştirmiş ve hükümetin sert müdahalesini eleştirmişlerdir. Bazı yabancı medya kuruluşları, protestoları Başbakan Erdoğan ve hükümeti için “en büyük meydan okuma” olarak değerlendirmişlerdir. Ancak, bazı kesimler uluslararası medyanın haberlerinin de taraflı ve politik amaçlı olduğunu iddia etmişlerdir.
Uzun Vadeli Sonuçları ve Sonraki Toplumsal Hareketlerle Bağlantısı
Gezi Parkı protestoları, başlangıçtaki amacı olan parkın korunması konusunda başarıya ulaşmış olsa da, Türkiye toplumu ve siyaseti üzerinde uzun vadeli ve derin etkiler bırakmıştır. Protestolar, Türkiye’de siyasi katılımın ve sivil toplum aktivizminin artmasına önemli katkılar sağlamıştır. Farklı toplumsal kesimlerin bir araya gelerek ortak talepler etrafında mücadele etme potansiyelini göstermiştir. Protestolar, gençlerin siyasallaşması ve yeni nesil aktivizm biçimlerinin ortaya çıkması açısından önemli bir dönüm noktası olmuştur.
Ancak, Gezi Parkı protestolarının ardından Türkiye’de demokrasi ve insan hakları alanında gerilemeler yaşandığı da gözlemlenmektedir. Hükümetin otoriterleşme eğilimleri artmış, ifade özgürlüğü ve toplanma hakkı üzerindeki baskılar yoğunlaşmıştır. Siyasi kutuplaşma derinleşmiş ve toplumdaki farklı kesimler arasındaki güvensizlik artmıştır.
Gezi Parkı protestoları, dünya genelindeki benzer toplumsal hareketlerle de paralellikler göstermektedir. “Occupy” hareketi ve 1968 olayları gibi, Gezi protestoları da neoliberal politikalara, otoriterleşmeye ve kamusal alanların ticarileştirilmesine karşı bir direnişin ifadesi olarak değerlendirilebilir. Brezilya’daki protestolarda da Gezi’ye yapılan göndermeler, bu hareketlerin küresel bir dalganın parçası olduğunu göstermektedir.
Gezi Parkı protestolarının ruhu ve sembolleri, sonraki yıllarda Türkiye’deki diğer toplumsal hareketlerde ve protestolarda da yaşamaya devam etmiştir. Özellikle 2015 genel seçimlerinde HDP’nin başarısında Gezi’nin etkisi olduğu düşünülmektedir. Protestolar sırasında ortaya çıkan dayanışma ve işbirliği ruhu, farklı kesimlerin ortak mücadele arayışlarını güçlendirmiştir. Ancak, hükümetin baskıcı politikaları ve protestolara katılanlara yönelik devam eden yargı süreçleri, sonraki büyük çaplı protestoların ortaya çıkmasını zorlaştırmıştır.
Sonuç
Türkiye’deki Gezi Parkı protestoları, başlangıçta küçük bir çevre eylemi olarak ortaya çıkmış olsa da, hükümetin orantısız müdahalesi ve toplumdaki genel memnuniyetsizlik nedeniyle kısa sürede genişleyerek çok yönlü bir halk hareketine dönüşmüştür. Protestolar, Türkiye’nin toplumsal yapısında kutuplaşmanın artmasına, sivil toplumun rolünün önem kazanmasına ve farklı kimliklerin daha görünür hale gelmesine yol açmıştır. Ekonomik olarak kısa vadede finansal piyasalarda dalgalanmalara ve turizmde düşüşlere neden olmuş olsa da, uzun vadeli ekonomik etkileri daha karmaşıktır. Siyasi alanda ise, protestolar hükümetin politikalarını, siyasi söylemi ve hatta seçim sonuçlarını etkilemiş, aynı zamanda otoriterleşme eğilimlerinin artmasına ve protestoculara yönelik baskıların yoğunlaşmasına neden olmuştur. Medya ve sosyal medyanın protestolar sırasındaki rolleri, bilgi akışı ve kamuoyu oluşumu açısından önemli dersler sunmuştur. Gezi Parkı protestoları, Türkiye’nin yakın tarihinde önemli bir dönüm noktası olarak kalmaya devam etmekte ve sonraki toplumsal hareketler ve siyasi gelişmeler için bir referans noktası olma özelliğini sürdürmektedir.
Tablo 1: Gezi Parkı Protestolarında Yaşanan Önemli Olayların Zaman Çizelgesi
| Tarih | Olay Açıklaması |
|---|---|
| 28 Mayıs 2013 | Yaklaşık 50 çevreci, Gezi Parkı’nın yıkımını engellemek için parkta kamp kurmaya başladı. Polis biber gazı kullanarak müdahale etti ve çadırları yaktı. |
| 31 Mayıs 2013 | Polis, kampa tekrar baskın düzenleyerek tazyikli su ve biber gazı kullandı. 100’den fazla yaralanma bildirildi. |
| 1 Haziran 2013 | Polis Taksim Meydanı’ndan çekildi ve binlerce protestocu Gezi Parkı ve Taksim Meydanı’nda toplandı. |
| 15 Haziran 2013 | Polis Gezi Parkı’nı boşalttı. Protestocular çevredeki alanlara yayılarak polisle çatıştı. |
| 3 Temmuz 2013 | Protestolara neden olan planlanan inşaatın iptali kamuoyuna duyuruldu. |
Tablo 2: Protesto Taleplerinin Özeti
| Talep Kategorisi | Spesifik Talepler |
|---|---|
| Çevresel Talepler | Gezi Parkı’nın yıkımının durdurulması, yeşil alanların korunması, Taksim kentsel gelişim projesinin iptali |
| Demokratik Haklar | İfade özgürlüğünün ve toplanma hakkının savunulması, polis şiddetinin sona ermesi, polis şiddeti sorumlularının hesap vermesi |
| Yönetim Reformu | Daha geniş demokratik özgürlükler, iyi yönetişim reformları, medya üzerindeki baskının kalkması, özgür medya, adil seçimler |
| Siyasi Talepler | Hükümetin artan otoriterleşmesine karşı protesto, kişisel yaşam tarzına müdahaleye karşı direnç, Başbakan Erdoğan’ın istifası (bazı gruplar tarafından) |
Tablo 3: Gezi Parkı Protestolarının Kısa Vadeli Ekonomik Etkileri
| Ekonomik Gösterge | Değişim Miktarı | Etki Süresi |
|---|---|---|
| İstanbul Menkul Kıymetler Borsası | Sert düşüşler | Protestoların yoğunlaştığı dönem |
| Faiz Oranları | Artış | Protestoların yoğunlaştığı dönem |
| CDS Primleri | Yükseliş | Protestoların yoğunlaştığı dönem |
| Turizm Rezervasyonları (İstanbul) | İptallerde artış | Protestoların yoğunlaştığı dönem |
Tablo 4: Gezi Parkı Protestolarının Uzun Vadeli Siyasi ve Sosyal Etkileri
| Etki Alanı | Spesifik Etkiler |
|---|---|
| Siyasi Ortam | Artan siyasi kutuplaşma, hükümetin otoriterleşme eğilimlerinin artması, protestolara yönelik baskıcı önlemlerin yoğunlaşması |
| Sivil Toplum | Sivil toplum katılımında ve aktivizmde önemli artış, yeni sivil toplum ağlarının ve inisiyatiflerinin ortaya çıkması |
| Demokratik Normlar | Liberal ve katılımcı demokraside gerileme, otokratikleşme yönünde mobilizasyonun artması |
| Toplumsal Yapı | Farklı kimliklerin görünürlüğünün artması, bazı gruplar arasında dayanışmanın güçlenmesi, önyargılarda azalma (bazı alanlarda) |
| Seçimler | Haziran 2015 seçimlerinde AKP’nin tek başına iktidar çoğunluğunu kaybetmesinde olası etki, HDP’nin yükselişinde olası ilham kaynağı |
Kaynaklar:
- medyanews.net Eleven years on: Gezi Park protests and trial – Medya News
- mediamatic.net PARK - Mediamatic
- en.wikipedia.org Gezi Park protests - Wikipedia
- europanostra.org Europa Nostra Turkey urges government to cancel redevelopment …
- ijoc.org Value Priority and Humor as a Defense to Cultural Schism: Analysis of the Istanbul Gezi Park Protest
- mediamatic.net Gezi Park and Taksim Square: The plans - Mediamatic
- amnestyusa.org Gezi Park Protests: Brutal Denial of the Right to Peaceful Assembly …
- sociology.berkeley.edu “Resistance everywhere”: The Gezi revolt in global perspective - Berkeley Sociology
- hrw.org Turkey: Baseless Charges Over Landmark 2013 Protests - Human Rights Watch
- researchgate.net The Gezi Park Protests and the Escalation and De-Escalation of Political Contention
- publicbooks.org The Protest Is Over—But Its Politics Remain - Public Books
- en.wikipedia.org en.wikipedia.org
- merip.org Generation Y in Gezi Park - MERIP
- mstyslav.com GEZI PARK PROTESTS - MSTYSLAV CHERNOV
- equaltimes.org The Gezi diaspora - Equal Times
- frontlinedefenders.org Three human rights defenders face retrial in the Gezi Park Case
- amnesty.org Türkiye: Gezi Park defendants must be acquitted and the chronicle of injustice brought to an end - Amnesty International
- en.wikipedia.org Timeline of the Gezi Park protests - Wikipedia
- turkishminute.com Gezi protests in 2013 are Erdoğan’s nightmare, protesters’ inspiration - Turkish Minute
- psa.ac.uk Rethinking the Secular/Islamic Divide after the Gezi Park Protests Erdem Damar 1 - The Political Studies Association
- insightturkey.com The Gezi Protests: An Outburst at Turkey’s Shatter-Zone - Insight Turkey
- tandfonline.com Full article: Ten years after the Gezi Park protests: looking back on their legacy and impact
- tandfonline.com Right to public space and right to democracy: The role of social media in Gezi Park
- culanth.org What Is Queer about Gezi? - Society for Cultural Anthropology
- roarmag.org The Body Politicized: The Visibility of Women at Gezi | ROAR Magazine
- en.wikipedia.org Political polarization in Turkey - Wikipedia
- englishpen.org The Gezi Park Protests: the impact on freedom of expression in Turkey - English PEN
- jadaliyya.com The Aftermath of the Gezi Park Protests: Rising Populism and Mobilization for Autocracy
- culanth.org The Politics of Visibility | Society for Cultural Anthropology
- epc.eu Gezi Park one month on: what lies ahead? - European Policy Centre
- scienceopen.com The invisible hand in Gezi Park protests? - ScienceOpen
- setav.org Economics of the “Post-Gezi” Period, Opinion - SETA
- societyandspace.org The Past Present: Turkey, Erdogan, And The Gezi Protests - Society & Space
- macaubusiness.com Gezi protests in 2013 are Erdogan’s nightmare, protesters’ inspiration | Macau Business
- isarder.org The Effects Of Gezi Park Protests On Turkey’s Credit Default Swaps (CDS) - İşletme Araştırmaları Dergisi
- hurriyetdailynews.com Protests hit tourism, but create new tourists - Hürriyet Daily News
- eurasianet.org Turkey: Will Tourism Prove Another Victim of Police Violence? - Eurasianet
- ciaotest.cc.columbia.edu The Political Reverberations of the Gezi Protests
- washingtoninstitute.org Turkey at a Crossroads: What Do the Gezi Park Protests Mean for Democracy in the Region? (Part 2) - The Washington Institute
- aljazeera.com Ghosts of Gezi Park | Recep Tayyip Erdogan - Al Jazeera
- insightturkey.com Gezi Park Revolts: For or Against Democracy?, Commentaries Atilla Yayla | Insight Turkey
- uk.news.yahoo.com Gezi protests in 2013 are Erdogan’s nightmare, protesters’ inspiration - Yahoo News UK
- en.wikipedia.org Media censorship and disinformation during the Gezi Park protests - Wikipedia
- insightturkey.com Gezi Park Protests as a Litmus Test for Mainstream Western Media - Insight Turkey
- tandfonline.com Right to public space and right to democracy: The role of social media in Gezi Park - Taylor & Francis Online
- journals.sagepub.com Mainstream media’s coverage of the Gezi protests and protesters’ perception of mainstream media - Sage Journals
- eprints.soton.ac.uk The symbol of social media in contemporary protest: Twitter and the Gezi Park movement - ePrints Soton
- amnesty.org Turkey: Gezi Park Protest Twitter trial - Amnesty International
- ethicaljournalismnetwork.org Censorship in the Park - Gezi: A Picture of Self-censorship - Ethical Journalism Network
- resetdoc.org What Has Happened to “the Rest”? Some Observations on Post-Gezi Park Protests
- researchgate.net (PDF) Ten years after the Gezi Park protests: looking back on their legacy and impact
- culanth.org A Look at Gezi Park from Turkey’s Kurdistan | Society for Cultural Anthropology