Taş devrinin bilinen en eski tapınağı olarak kabul edilen Göbeklitepe, hammaddesinin büyük taş bloklar olması ve dönemin teknik yetenekleri göz önüne alındığında inanılmaz bir mimari başarıdır. Bu eser, tarih öncesi döneme ait teknoloji kullanılarak nasıl inşa edildi? Taşları taşıma ve işleme yöntemlerine dair bilgi verir misiniz? Çeşitli çözümler ve teoriler nelerdir?
Göbeklitepe’nin İnşası ve Kullanılan Teknikler
Göbeklitepe, M.Ö 9600-8000 yılları arasına tarihlenen ve Şanlıurfa yakınlarında yer alan, Neolitik Dönem’den kalmış, dünyanın bilinen en eski tapınak kompleksidir. Bu yapının inşası ve kullanılan teknikler, o dönemin teknolojisine ve bilgisine ışık tutması bakımından büyük önem taşır.
Taşların Seçimi ve Hazırlanması
Göbeklitepe’deki yapıların inşasında kullanılan temel malzeme, ağırlıklı olarak büyük kireçtaşı bloklarıdır. Bu taşların seçimi, taşın kolay işlenebilir ve aynı zamanda yeterli dayanıklılığa sahip olması gerekliliğinden kaynaklanmaktadır. Taşların kesilip şekillendirilmesi sırasında, temel taşçılık tekniklerinin yanı sıra, daha sonra detaylandırılan bazı özel yöntemler de kullanılmış olmalıdır.
Taşların Taşınması
1. Yerçekimi Kullanımı: Taşların büyüklüğü ve ağırlığı göz önünde bulundurulduğunda, onları yerçekimi yardımıyla, yuvarlanarak ya da kaydırarak taşıma yöntemleri kullanılmış olabilir.
2. Ahşap Kızaklar ve Silindirler: Taşları, yere yerleştirilen büyük ağaç kütükleri üzerinde veya ahşap kızaklar kullanarak, inşa alanına taşımak yaygın bir yöntem olabilir.
3. İnsan ve Hayvan Gücü: Büyük ihtimalle, bu taşların taşınmasında büyük insan grupları ve hayvan gücünden yararlanılmıştır.
Taşları İşleme ve Dikme Yöntemleri
1. Grooving ve Splintering Teknikleri: Taşların yüzeyinin kazınması ve şekillendirilmesi için, diğer küçük taşlar veya kemik aletler kullanılarak yapılan kazıma ve yontma tekniği.
2. T-Şekilli Sütunların Oluşturulması: Göbeklitepe’nin simgesi olan T-şekilli sütunlar, büyük bir ustalık ve özen gerektiriyor. Bu sütunların oluşturulması için, taşın öncelikle genel formunun kazılarak çıkarılması ve sonra detay işçiliğine geçilmesi gerekiyordu.
3. Levaj: Taşları dikmek için kullanılan basit kaldıraç sistemi. Bu yöntemle, taşların çukurlara yerleştirilmesi ve dikilmesi sağlanıyor.
Sanatsal Detaylar ve İşçilik
Göbeklitepe’deki sütunlar ve taşlar üzerindeki çeşitli hayvan figürleri ve semboller, o dönem insanlarının sadece taş işçiliğinde değil, aynı zamanda detaylı sanatsal işçilikte de üstün bir yeteneğe sahip olduklarını gösterir. Bu işçilik, taş yüzeylerin belirli teknikler kullanılarak kazınmasıyla elde edilmiştir.
Çeşitli Çözümler ve Teoriler
Göbeklitepe’nin inşası hakkında çeşitli teoriler mevcuttur. Bunlar arasında, yapının inşasının sadece ritüel amaçlar için yapıldığına, bir gökbilim gözlem noktası olduğuna veya belki de o dönemin sosyal yapılarını anlamamıza yardımcı olacak bir nevi toplumsal birleşme noktası olduğuna dair teoriler yer alır. Ancak, tüm bu teoriler, Göbeklitepe’nin o dönemin insanlarının teknik beceri ve organizasyon kabiliyetinin sıradışı bir örneği olduğu konusunda hemfikirdir.
TERİMLER:
Grooving ve Splintering: Taş yüzeyinin kazınması ve parçalanması için kullanılan taşçılık teknikleri.
Levaj: Bir çukura yerleştirilen taşları kaldırıp dikmek için kullanılan basit kaldıraç sistemidir.