Yooperlite taşlarının yapısında onları diğer taşlardan ayıran özel bir mineral ya da unsur var mı? Bu taşların ultraviyole ışık altında parlamasını sağlayan kimyasal ya da fiziksel sebepler neler olabilir? Eğer Yooperlite taşlarını bulmak istesem, dünya üzerinde hangi bölgelerde, hangi koşullarda bu taşlara rastlama ihtimalim daha yüksek olur?
Yooperlite taşlarıyla ilgili sorularını madde madde ve örneklerle açıklıyorum:
Yooperlite taşlarının ayırt edici özelliği nedir?
Yooperlite aslında bir “siyenit” (syenite) taşıdır ve onu özel kılan, içinde bulunan “sodalit” mineralidir. Sodalit, çoğunlukla renksiz veya açık mavi görünümlü olsa da Yooperlite içindeki sodalit, bazı kimyasal bileşimler nedeniyle farklı şekilde davranır. Sıradan taşlardan ayıran başlıca unsur, bu sodalit minerali ve onun ışığa verdiği tepkidir.
Neden ve nasıl parlıyorlar?
Yooperlite taşları görünür ışıkta sıradan taşlar gibi gözükür. Fakat UV (ultraviyole) ışık altında taş içerisindeki sodalit floresan özellik gösterir. Bu şu demek:
- Sodalit, UV ışığı absorbe eder ve ardından görülebilir (bazen sarımsı-turuncu) bir ışık olarak tekrar yayar.
- Bu olayın sebebi, sodalitin içindeki bazı sodyum ve klor iyonlarının, mineralin yapı içindeki yerleşiminden kaynaklanıyor.
- Sonuç: Yooperlite UV ışıkla aydınlatıldığında “fosforlu” gibi parlamaya başlar. Normal ışıkta bu etki görülmez.
Floresans nedir?
Floresans, bir maddenin yüksek enerjili (genellikle UV) ışığı absorbe edip, düşük enerjili (görünür) ışık yaymasıdır.
Yooperlite taşları nerede ve hangi koşullarda bulunur?
- Yooperlite adı, ABD’nin Michigan eyaletinin kuzey kesimi, Superior Gölü (Lake Superior) kıyılarındaki taşlardan türemiştir.
- Asıl olarak Superior Gölü’nün kuzeydoğu sahillerinde, Michigan Upper Peninsula bölgesindeki kıyı şeritlerinde bulunur.
- Bu taşlar, buzul hareketleriyle bölgeye sürüklenmiş eski magmatik kökenli kayalardan ayrılmıştır.
- Jeolojik olarak bakıldığında kuzey ABD ve Kanada’nın jeolojik olarak benzer bölgelerinde de zaman zaman rastlanabilir.
- Toplamak için tercih edilen dönemler genellikle ilkbahar ve sonbahardır ve UV feneri kullanmak gereklidir.
Kısaca özet:
- Parlama: Sodalit mineralinin UV ışığında floresans göstermesinden kaynaklanır.
- Farkı: Sodalit içeriği, taşın UV altında parlama özelliğini diğer taşlardan ayırır.
- Bulunduğu yerler: En çok ABD-Michigan (Superior Gölü kıyıları), kısmen Kanada ve bölgenin jeolojik benzeri alanlar.
Ek not: Özellikle koyu renkli, pürüzsüz çakıllar üzerinde UV el feneriyle arama yapıldığında Yooperlite taşlarını daha kolay ayırt edebilirsin.