Kısaca konuşulduğunda, Coriolis etkisi, dönen bir referans çerçevesinde hareket eden bir nesnenin, nesnenin kendine göre doğrusal hareketini yönlendirme biçimidir. Ancak tam olarak kapsamlı bir açıklama yapabilmem için daha fazla açıklamaya ihtiyacım var. Coriolis etkisi nedir, nasıl tanımlanır ve bu etkiyi tanımlayan ilk kişi kimdir? Bu konular hakkında daha fazla bilgi edinebilir miyim?
Coriolis etkisi, dönen bir referans çerçevesinde hareket eden bir nesnenin yönünün değiştiği bir fiziksel olgudur. Bu etki, özellikle atmosferik dönüşlerde ve su kütlelerinde belirgin hale gelir.
Coriolis etkisi, 19. yüzyıl Fransız matematikçi Gustave-Gaspard Coriolis tarafından tanımlanmıştır. Coriolis, bu etkiyi ilk kez 1835 yılında hidrodinamik sistemlerdeki eğilimleri inceleyen ve akışkan dinamiği üzerinde çalışan bir çalışmasında tartışmıştır.
Coriolis etkisi, bir nesnenin dönen bir referans çerçevesinde (örneğin, Dünya’nın dönmesi) hareket ederken yolunu değiştiren bir ivme kavramını temsil eder. Bu etki, hareket eden nesnenin dönmeye bağlı olarak ivme kazandığını ve bu ivme nedeniyle yörüngesinin eğildiğini ifade eder.
İki ana faktör Coriolis etkisini etkiler: hız ve dönme hızı. Hız, nesnenin süratini tanımlarken dönme hızı, referans çerçevesinin dönme hızını temsil eder. Coriolis etkisi, nesnenin hızı ve dönme hızına bağlı olarak ortaya çıkar ve nesnenin yolunu dönme ekseni etrafında eğmeye zorlar.
Birinci plakta siyah top doğrusal hareket eder. Fakat, kırmızı noktadan bakan birisi ikinci plaktaki gibi (Coriolis ve merkezkaç kuvvetinin siyah top üzerindeki etkisi ile) siyah topu eğrisel hareket ediyormuş gibi görür.
Bu etki atmosferde, özellikle rüzgar ve fırtınalar üzerinde belirgin hale gelir. Dönen bir referans çerçevesinde (Dünya’nın dönmesi) hareket ederken rüzgarın eğilmesine ve belirli bir yörüngede dönmesine neden olur.
Coriolis etkisi aynı zamanda okyanus akıntıları üzerinde de etkilidir. Büyük okyanus akıntıları, Dünya’nın dönme hızı nedeniyle eğilme eğilimindedir. Bunun sonucunda, okyanus akıntıları belirli bir yörüngede dolaşır.
TERİMLER:
- Coriolis Etkisi: Dönen bir referans çerçevesinde hareket eden bir nesnenin doğrusal yolunun eğilmesine neden olan bir fiziksel olgu.
- Gustave-Gaspard Coriolis: Coriolis etkisini tanımlayan ve adını veren 19. yüzyıl Fransız matematikçi.
1 Beğeni