Deizmin ortaya çıkışı
Deizm, 17. ve 18. yüzyıllarda Avrupa’da ortaya çıkan bir inanç sistemidir. Bu dönemde, aydınlanma çağının felsefi ve bilimsel gelişmeleri, insanların din ve inançları üzerine düşünmelerine yol açmıştır. Bu dönemdeki deistler, evrenin düzenli ve uyumlu yapısından yola çıkarak, bu düzenin bir yaratıcının eseri olduğunu savunmuşlardır. Ancak, bu yaratıcının evrendeki olaylara müdahale etmediğini, evreni yarattıktan sonra kendi haline bıraktığını iddia etmişlerdir.
Deizmin ortaya çıkışında etkili olan bazı önemli isimler şunlardır:
- John Locke (1632-1704): İngiliz düşünür Locke, deizmin temelini oluşturan “akıl yürütme” ve “doğal din” kavramlarını geliştirmiştir. Locke’a göre, Tanrı’nın varlığına inanmak için kutsal kitaplara veya dini dogmalara ihtiyaç yoktur. Tanrı’nın varlığını, doğanın düzeni ve uyumu üzerinden akıl yürüterek anlayabiliriz.
- Isaac Newton (1643-1727): İngiliz fizikçi Newton, evrende var olan düzen ve uyumu, Tanrı’nın varlığının bir kanıtı olarak görmüştür. Newton’a göre, evren çok karmaşık bir sistemdir ve bu sistemi ancak sonsuz bilgeliğe ve kudrete sahip bir Tanrı yaratabilir.
- Voltaire (1694-1778): Fransız düşünür Voltaire, deizmin en önemli savunucularından biridir. Voltaire, Tanrı’nın varlığını savunurken, dinlerin dogmalarını ve otoritesini eleştirmiştir. Voltaire’e göre, Tanrı’ya inanmak için kutsal kitaplara veya dini liderlere ihtiyaç yoktur. Tanrı’nın varlığını, kendi aklımız ve deneyimlerimizle anlayabiliriz.
Deizmin tarihsel gelişimi
Deizm, 18. yüzyılda Avrupa’da yaygın bir inanç sistemi haline gelmiştir. Bu dönemde, deizm birçok ülkede önemli bir siyasi ve toplumsal güç haline gelmiştir. Örneğin, Amerika Birleşik Devletleri’nin kurucu babaları arasında birçok deist bulunmaktadır.
- yüzyılda, deizm Avrupa’da popülaritesini kaybetmeye başlamıştır. Bunun başlıca nedenleri arasında, Hristiyanlığın yeniden canlanması ve pozitivizmin ortaya çıkışı sayılabilir. 20. yüzyılda, deizm daha da az popüler hale gelmiştir. Ancak, günümüzde de dünyanın birçok yerinde deistler bulunmaktadır.
Deizmin az bilinen yönleri
Deizm hakkında bazı az bilinen ve genellikle yanılgılara neden olan noktalar şunlardır:
- Deizm, teizmden farklıdır. Teizm, Tanrı’nın varlığını ve evrene müdahale ettiğini savunur. Deizm ise Tanrı’nın varlığını kabul eder ama Tanrı’nın evrene müdahale etmediğini savunur.
- Deizm, ateizmden farklıdır. Ateizm, Tanrı’nın varlığını reddeder. Deizm ise Tanrı’nın varlığını kabul eder.
- Deizm, bir din değildir. Deizm, herhangi bir dini dogma veya doktrine bağlı değildir. Deistler, kendi inançlarını kendileri oluştururlar.
Deizm, karmaşık ve çeşitli bir inanç sistemidir. Deizmin temel ilkelerini anlamak için, deizmin ortaya çıkışını, tarihsel gelişimini ve az bilinen yönlerini bilmek önemlidir.