Sevr anlaşması nedir, ne zaman ve neden imzalandı? Sonuclari nelerdir?
Konuyu oku
Okunuyor: Sevr Antlaşması nedir, ne zaman ve hangi koşullarda imzalandı, sonuçları neler oldu?
Sevr Antlaşması, I. Dünya Savaşı sonrasında Osmanlı İmparatorluğu ile İtilaf Devletleri arasında 10 Ağustos 1920’de imzalanan; Osmanlı topraklarını parçalamayı ve etkin olarak devletin egemenliğini sınırlamayı amaçlayan bir barış antlaşmasıdır. Uygulanmayıp Türk Kurtuluş Savaşı’yla reddedilmiş, Osmanlı yönetimi tarafından fiilen yürürlüğe girmemiş ve yerine 24 Temmuz 1923’te Lozan Antlaşması geçmiştir.
Kısa özet — ne, ne zaman, neden, sonuçlar
- Ne: Osmanlı İmparatorluğu’nun ittifak devletlerine karşı yenilgisi sonrası dayatılan ayrıntılı toprak ve hüküm yetkisi düzenlemesi.
- Ne zaman: 10 Ağustos 1920’de imzalandı.
- Neden: İtilaf Devletleri Osmanlı coğrafyasını paylaşmak, stratejik bölgeleri denetim altına almak ve yeni ulus-devlet düzenlemeleri yapmak istediler.
- Sonuçlar: Antlaşma pratikte uygulanmadı; Türk Milli Mücadelesi antlaşmayı reddetti, Osmanlı Meclisi ve hükümeti antlaşmayı onaylamadı; 1922’de saltanat kaldırıldı, 1923’te Lozan ile Sevr’in yerine yeni bir düzen getirildi.
Ana hükümler (kısa)
- Anadolu ve Doğu Trakya’da geniş işgaller ve bölgesel nüfuz bölgeleri; İzmir ve Batı Anadolu’da Yunan işgali; İtilaflara çeşitli mandater ve işgal bölgeleri.
- Boğazların uluslararası statüye alınması ve İstanbul ile Çanakkale boğazlarının denetiminin sınırlandırılması.
- Ermeni devleti kurulması ve Kürtlere özerklik vaatleri (fiilen uygulanmadı).
- Osmanlı mali ve hukuki bağımsızlığını sınırlayan kapitülasyonların yeniden güçlendirilmesi; büyük tazminatlar ve askeri kısıtlamalar.
Niçin uygulanmadı / sonuçları
- Mustafa Kemal Paşa önderliğindeki Türk Milli Mücadelesi antlaşmayı reddetti ve vatan savunmasını örgütledi.
- Sevr, Osmanlı Meclisi tarafından onaylanmadı ve fiilen uygulanamadı.
- 1922’de saltanat kaldırıldı; 1923’te Lozan Antlaşması (24 Temmuz 1923) ile Sevr hukuken ortadan kalktı ve modern Türkiye’nin sınırları büyük ölçüde Lozan ile belirlendi.
- Sevr, Türk tarihinde “vatan bütünlüğüne yönelik ağır bir tehdit” simgesi oldu ve milli direnişi pekiştirdi.
Kaynaklar (kontrol tarihi: 16 Ekim 2025)
- Encyclopaedia Britannica — “Treaty of Sèvres” (Treaty of Sevres | Definition, Terms, Significance, & Facts | Britannica), erişim tarihi 16 Ekim 2025.
- Lozan ve Cumhuriyet dönemi özetleri için Türkiye Cumhuriyeti resmi ve tarih çalışmaları (ör. Atatürk Araştırma Merkezi, TBMM tarih kaynakları), erişim kontrolü 16 Ekim 2025.
Terimler
- İtilaf Devletleri: I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı İmparatorluğu’na karşı zafer kazanan İngiltere, Fransa, İtalya ve diğer müttefik devletleri kapsayan grup.
- Kapitülasyonlar: Yabancı devlet vatandaşlarına tanınan ayrıcalıklı hukuki ve ekonomik muafiyetler; Sevr ile yeniden genişletilmesi öngörüldü.
- Lozan Antlaşması: Sevr’in yerine geçen ve modern Türkiye Cumhuriyeti’nin uluslararası sınırlarını büyük ölçüde belirleyen antlaşma (24 Temmuz 1923).
- Misak-ı Millî: Türkiye’nin milli sınır ve bağımsızlık ilkelerini içeren ulusal yemin/gündem; Sevr’e karşı müdafaa zihniyetini etkiledi.
- Saltanatın Kaldırılması: Osmanlı padişahlığının sona erdirilmesi (1922) — Sevr’in fiili olarak tasdiklenmemesinde kritik rol oynadı.
İsterseniz Sevr’in maddelerini (madde madde), taraf devlet listesini veya antlaşmanın metninden önemli maddeleri daha ayrıntılı vereyim. Hangi düzeyde detay istersiniz?